Gardentasuna Zubirin:
1931–1932 ikasturtea

Errealitatearen azterketa —gure aurrean hedatzen den hutsune erraldoi eta aldakor hori distantziaz ulertzen saiatzea— gizakiaren konstante bat izan da antzinatik. Horixe izan zen filosofiaren jatorria, eta handik sortu zen zientzia, berehalakotasun fisikoa mugatzen saiatu zena. Mugimendu etengabearen aldakortasunak iraunkorra denaren inguruko teoriak ekarri zituen, eta horien bidez errealitatearen “atzealde” moduko bat antzematen zen, aldakorra den guztiaren jatorri edo kausa izan zitekeen oinarri bat.

Metafisika horretan sakontzeak ekarri zuen ondorioa zen izate den guztiaren “egoitza” ez dela zertan logikoa izan. Errealitate unibertsal eta mundutarraren atal batzuk agertzen dira, modu alogikoan —edo nahi bada, kuantikoki— elkarrekintzan aritzen direnak. Gauzak ulertzen ditugu haiek dagoeneko osatuak direnean, pertzepzioaren bidez, baina ez dugu ezagutzen haien aurreko eraikuntza, ezta haien izate hutsa ere. Gure pertzepzioa errotuta dagoen espazio-denborak agian ez du bat egiten agertzen zaigun fenomenoaren benetako errealitatearekin.

Ikerketa honek aztertuko du nola “izatea” mugitzen den eta nola sortzen den gertaeraren erregularitate eza erradikalean, bere fisikotasunaren begibistatik harago, mundua bere ingurunetik eraikitzen ari garen gauzen aurretik edo kanpoan. Hasiera eratzaileetan ageri da gauzak eratzeko gertatzen diren dinamismoen garrantzia, eta horretan ikusten da haien benetako izatea ezegonkortasunean datzala.

Egiturak badira —baina ez aurretik—, Mugikortasunaren Horizonte honetan. Inguruneak, dimentsioak, atmosfera modukoak daude etengabe « izate » hori aldatzen ari direnak, baina normalean ez ditugu hautematen: izatearen une “gardenei” buruz ari gara. Izatea, berez, egitura-konstrukto moduko bat da, gertakarien metaketa eta lotura kopulatiboaren bidez moduak finkatzen dituena —baina soilik moduak—, aldakortasunak ez baitio ezer gehiago uzten. Entitate huts moduko bat da, ekintzak eta egitateak iragazten dituena, eta horien azken gailurra “ni”-aren aperzepzioa izango da: berezko hutsune bat, errealitatearen “erreal” zati bat.